Τα δελφίνια στην αιχμαλωσία υποφέρουν από αισθητηριακή αποστέρηση

 

Παρατηρώντας τον Rocky, τον Rambo και τον Johnny* να κυνηγούν ζωντανά ψάρια μέσα στο θαλάσσιο καταφύγιο**, τους βλέπουμε να υπολογίζουν τις κινήσεις τους, καθώς βρίσκονται σε κατάδυση. Αυτή η δραστηριότητα απέχει πολύ από όσα βίωσαν φυλακισμένοι σε μια τσιμεντένια δεξαμενή, παρακαλώντας για τα κατεψυγμένα ψάρια που αποτελούν το "μεροκάματο" των δελφινιών σε όλα τα δελφινάρια του κόσμου, ως ανταμοιβή για την καλή τους συμπεριφορά. Τους ακούμε καθώς χρησιμοποιούν την λειτουργία του ηχοεντοπισμού (σόναρ), και τους βλέπουμε να εφορμούν στην λεία τους αναπτύσσοντας ταχύτητα.

Ο ηχοεντοπισμός είναι μια από τις πιο σύνθετες, περίπλοκες και αξιοθαύμαστες φυσικές δεξιότητες που έχουν αναπτυχθεί στον κόσμο της άγριας ζωής. Επιτρέπει στα δελφίνια την τρισδιάστατη εξερεύνηση του περιβάλλοντος, μεταφράζοντας σε εικόνα την αντανάκλαση των ηχητικών κυμάτων, όταν αυτά προσκρούουν πάνω στα αντικείμενα που υπάρχουν μέσα στο νερό. Δια μέσου των ρινικών του οδών, το δελφίνι παράγει ήχους υψηλής συχνότητας (κλικ)***. Κάθε ήχος περνά από έναν σχηματισμό που βρίσκεται στο μέτωπό του, (melon, ελληνικά πεπόνι), ο οποίος είναι γεμάτος με ένα λιπαρό υγρό και δρα ως κάτοπτρο που τον αντανακλά, και εν συνεχεία ταξιδεύει μέσα στο νερό και στοχεύει το αντικείμενο που το δελφίνι θέλει να αξιολογήσει. Επιστρέφοντας στο δελφίνι, τα ηχητικά κύματα προσλαμβάνονται από την κάτω γνάθο του, η οποία είναι επίσης γεμάτη με λιπαρό υγρό, και από εκεί διανέμονται στον εγκέφαλό του δια μέσου του έσω ωτός. Με αυτόν τον μηχανισμό, το δελφίνι είναι σε θέση να "μεταφράσει" την ακουστική πληροφορία σε εικόνα.

Τα συνεχόμενα "κλικ" του Rocky του Rambo και του Johnny μου θυμίζουν μια συζήτηση που είχα, πριν από χρόνια, με μια εκπαιδεύτρια δελφινιών που ονομαζόταν Sabrina και εργαζόταν τότε σε μια Δανέζικη επιχείρηση η οποία διατηρούσε φώκαινες που είχαν αιχμαλωτιστεί από την θάλασσα, παλιότερα όμως είχε εργαστεί και στο Ολλανδικό δελφινάριο Harderwijk. Ως Dolphin Project, έχουμε παραστεί σε πολλές διαμαρτυρίες μπροστά σε αυτό το δελφινάριο. Πριν από την έναρξη μιας διαμαρτυρίας, μπήκα μέσα στο δελφινάριο μαζί με την Femke den Hass (dolphinproject-team), που διαχειρίζεται την εκστρατεία μας στην Ινδονησία, για να διαπιστώσουμε τις συνθήκες διαβίωσης των δελφινιών. Είδαμε τα δελφίνια να υπακούουν στις εντολές των εκπαιδευτών τους, ακολουθώντας ένα ρεπερτόριο από εξαναγκαστικές συμπεριφορές, όπως να μετακινούνται "περπατώντας" με την ουρά, να "τραγουδούν", και να προσαράζουν το σώμα τους πάνω στην τσιμεντένια πλατφόρμα. Όταν η παράσταση τελείωνε, τα δελφίνια επέστρεφαν στις άδειες και στερημένες από κάθε μορφή ζωής δεξαμενές τους, μόνο και μόνο για να επιπλέουν σε μια θλιβερή φυλακή, μέσα στην οποία δεν μπορούσαν ούτε να κολυμπήσουν ούτε να κάνουν τίποτα απολύτως. Σπάραζε η καρδιά σου να τα βλέπεις "αποθηκευμένα" μέσα σ' ένα στάσιμο νερό, χωρίς αρκετό χώρο για να κολυμπήσουν φυσιολογικά και περικυκλωμένα από τοίχους. Με τη ζωή τους καταδικασμένη σε πλήρη αδράνεια, ίσα ίσα που μπορούσαν να κολυμπήσουν μερικά μέτρα μέχρι να φτάσουν από τον ένα τοίχο στον άλλον.

Σε ολόκληρο τον κόσμο, εκατοντάδες δελφίνια βρίσκονται ακινητοποιημένα μέσα σε τσιμεντένιες εγκαταστάσεις για επίδειξη στο κοινό. Πολύ συχνά αναρωτιέμαι πώς αισθάνονται αυτά τα τόσο περίπλοκα πλάσματα του ήχου,  φυλακισμένα σε μικροσκοπικές δεξαμενές, όπου οι φυσικές τους δυνατότητες δεν βρίσκουν τρόπο να αξιοποιηθούν. Δεν μπορούν να χρησιμοποιήσουν το καταπληκτικό τους σόναρ, γιατί στην αιχμαλωσία δεν υπάρχει κανένας λόγος να το κάνουν αυτό. Κατά την διάρκεια των παραστάσεων, των προγραμμάτων κολύμβησης με τους ανθρώπους και τις εκπαιδευτικές ασκήσεις, οι εκπαιδευτές τους δίνουν νεκρά ψάρια για ανταμοιβή. Μέσα στον άψυχο κόσμο της δεξαμενής, κανένας υποβρύχιος κόσμος, καμία μορφή ζωής και τίποτα για εξερεύνηση δεν υπάρχει. Το σόναρ δεν τους χρησιμεύει ούτε για πυξίδα, αφού δεν έχουν να πάνε πουθενά. Είναι ένα σύστημα αχρηστευμένο, παροπλισμένο, δίχως κανένα νόημα, σκοπό και προορισμό. Και μου είναι αδιανόητο το γεγονός ότι υπάρχουν άνθρωποι που νομίζουν ακόμα ότι ο εγκλεισμός αυτών των τόσο προικισμένων και ευφυιών πλασμάτων σε έναν κόσμο τόσο έρημο και άδειο είναι κάτι θεμιτό.

Τα δελφίνια στην αιχμαλωσία υφίστανται αισθητηριακή αποστέρηση κι΄αυτό είναι απλούστατα κάτι πάρα πολύ σκληρό. Ρώτησα την Sabrina να μου πει πώς αισθάνεται, και αν υπάρχει έστω και ένα μικρό κομμάτι στο μυαλό της που θεωρεί ότι ο εγκλεισμός αυτών των πλασμάτων του ήχου μέσα σε τσιμεντένιες δεξαμενές είναι ανεπίτρεπτος. Χωρίς να διστάσει ούτε λεπτό, μου απάντησε ότι όχι, καθόλου. Και ότι τα αιχμάλωτα δελφίνια δεν υπάρχει λόγος να χρησιμοποιήσουν το σόναρ τους διότι, μέσα στις δεξαμενές, πολύ απλά δεν το χρειάζονται. Μου είναι αδύνατον να συμφωνήσω μαζί της. Νομίζω ότι αυτό είναι κάτι παρόμοιο με τον εγκλεισμό ενός ανθρώπου μέσα σ' ένα σκοτεινό δωμάτιο όπου, ταϊζοντάς τον τρεις φορές την ημέρα, λέμε ότι δεν υπάρχει λόγος να βλέπει, αφού εμείς ικανοποιούμε τις φυσικές του ανάγκες, και άρα η όραση δεν του είναι απαραίτητη. Ένας άνθρωπος φυλακισμένος δεν σημαίνει ότι δεν χρειάζεται την όρασή του, μόνο και μόνο επειδή οι δεσμοφύλακές του φροντίζουν να τον κρατούν ζωντανό, και πιστεύω ότι κάτι ανάλογο ισχύει και για τα δελφίνια. Γιατί η διαβίωση σε αρμονία με την αληθινή τους φύση, και με όλες τις φυσικές τους ικανότητες σε λειτουργία, είναι αυτό που μπορεί να προσφέρει στην ζωή τους κίνητρο, προορισμό, και ποιότητα.

Αναμφίβολα, ο ηχοεντοπισμός σημαίνει για τα δελφίνια πολύ περισσότερα πράγματα από όσα εμείς, με την περιορισμένη οπτική μας, μπορούμε να φανταστούμε. Παραμερίζοντας και απομονώνοντας μια τέτοια ικανότητα, και υποστηρίζοντας ότι τα δελφίνια στην αιχμαλωσία "δεν την χρειάζονται", επιδεικνύουμε έναν συνδιασμό ανθρώπινης άγνοιας και κυριαρχίας, που εξυπηρετεί δικούς μας σκοπούς. Και είναι σαν να λέμε ότι η φύση δεν ξέρει τι κάνει, και ότι εκατομμύρια χρόνια εξέλιξης δεν είναι κάτι στο οποίο αξίζει να δώσουμε την παραμικρή σημασία.

Ο Rambo, ο Rocky, ο Johnny και όλα τα άλλα δελφίνια που είχαν καταλήξει στο ξενοδοχείο "Melka Excelsior Hotel", στην ακτή Lovina του Βόρειου Μπαλί, ήταν φυλακισμένα σε ρηχές δεξαμενές κολύμβησης και, στα διαστήματα που μεσολαβούσαν ανάμεσα στις παραστάσεις και τα προγράμματα κολύμβησης με τους ανθρώπους, μπορούσε κάποιος να τα δει να κολυμπούν διαγράφοντας μικρούς κύκλους, ή να αγναντεύουν έναν τσιμεντένιο τοίχο. Το 2019, ο Lincoln O’Barry (dolphinproject-our-team), η Femke den Haas και η ομάδα διάσωσης του Dolphin Project στην Ινδονησία διαπίστωσαν ότι τα δελφίνια Dewa, Johnny, Rambo και Rocky, όλα τους αιχμαλωτισμένα από τη θάλασσα, δεν έβγαζαν κανέναν απολύτως ήχο, εκτός από τις φορές που οι εκπαιδευτές τους έδιναν την εντολή να το κάνουν. "Ήταν εκπαιδευμένα να εκπέμπουν μια σειρά ήχων (κλικ) κατόπιν εντολής", λέει η Femke.

O Dewa, το δελφίνι που τώρα έχει πεθάνει, ήταν αντικείμενο εκμετάλλευσης για δελφινοθεραπεία, κυρίως οικογενειών με αυτιστικά παιδιά από την Ρωσσία. Το πρόγραμμα της δελφινοθεραπείας υποσχόταν ότι το σόναρ των δελφινιών μπορούσε να θεραπεύσει τους ανθρώπους από κάθε είδους ασθένεια, είχαν μάλιστα δημοσιεύσει στο διαδίκτυο και μια διαφήμιση που υποσχόταν ανακούφιση από τον αυτισμό, τους πόνους της πλάτης και άλλες παθήσεις. Η αλήθεια όμως είναι ότι τα δελφίνια δεν έχουν την ικανότητα να θεραπεύουν τους ανθρώπους, ακόμα όμως και' αν την είχαν, αυτό δεν θα μπορούσε να δικαιολογήσει την σύλληψη και την αιχμαλωσία τους.

Τα αιχμάλωτα δελφίνια δεν μπορούν να θεραπεύσουν κανέναν, ούτε καν τον εαυτό τους, πόσο μάλλον τα δελφίνια του ξενοδοχείου Melka, που υπέφεραν τόσο πολύ. Είμαι σίγουρη ότι ο Rocky, ο Rambo, και ο Johnny θυμούνται ακόμα την βίαιη αρπαγή τους από την Θάλασσα της Ιάβας, χρόνια πριν, καθώς επίσης και το ταξίδι τους προς το ξενοδοχείο που είχε διαρκέσει 30 ώρες. Η εμπειρία των χρόνων που κουβαλούσαν ανθρώπους στην πλάτη τους και έδιναν παραστάσεις θα αποτελεί πάντα ένα μέρος της ζωής τους, και είναι κάτι που δεν μπορούμε να το σβήσουμε από την μνήμη τους. Εκείνο που μπορούμε να κάνουμε είναι να αφήσουμε την φύση να αναλάβει την θεραπεία τους, στο βαθμό που κάτι τέτοιο είναι εφικτό, και να περιμένουμε ότι στο καταφύγιο Umah Lumba Rehabilitation, Release, and Retirement Center, στον κόλπο Banyuwedang του Δυτικού Μπαλί, τα δελφίνια θα έχουν την ευκαιρία να χρησιμοποιήσουν και πάλι το σόναρ τους για να πιάνουν ζωντανά ψάρια.

Ήδη, από τον Μάιο του 2020, η Femke και οι φροντιστές του Dolphin Project στην Ινδονησία ταϊζουν τα δελφίνια με ζωντανά ψάρια. "Συνεργαζόμαστε πολύ καλά με τους ντόπιους της περιοχής, που έχουν εξοικειωθεί με το πρόγραμμά μας. Συστηθήκαμε στην τοπική κοινωνία και τους είπαμε ότι θα θέλαμε να συνεργαστούμε με τους ψαράδες, πριν ακόμα κατασκευάσουμε την θαλάσσια περίφραξη", λέει η Femke, "και εκείνοι ανταποκρίθηκαν". 

Είναι συγκινητικό να ακούει κανείς τον Rocky, τον Rambo, και τον Johnny να χρησιμοποιούν και πάλι το σόναρ τους για να πιάνουν ψάρια, και μακάρι η εκπαιδεύτρια με την οποία είχα συνομιλήσει πριν από χρόνια να μπορέσει να ζήσει κάποτε κάτι σαν κι' αυτό, γιατί μια τέτοια εμπειρία ίσως θα μπορούσε να αλλάξει την άποψη της. Μια τέτοια εμπειρία θα μπορούσε ίσως να την κάνει να καταλάβει ότι τα δελφίνια που μπορούν να χρησιμοποιήσουν την καταπληκτική ηχοεντοπιστική τους ικανότητα για να εντοπίσουν την λεία τους, να πλοηγηθούν, να ταξιδέψουν και να εξερευνήσουν το περιβάλλον τους, κάνουν ακριβώς αυτό για το οποίο η φύση τα έχει προορίσει, και αυτή η δυνατότητα είναι κάτι που εμείς οι άνθρωποι δεν έχουμε το δικαίωμα να τους στερήσουμε. Δεν είναι δική μας δουλειά, δεν είναι δουλειά των ανθρώπων να ορίζουν τις ανάγκες ενός δελφινιού. Είναι δουλειά της φύσης, και η φύση έχει δείξει ξεκάθαρα ότι τα δελφίνια ανήκουν στους ωκεανούς και τις θάλασσες, γι΄αυτό ακριβώς και έχουν αναπτύξει την ικανότητα να "βλέπουν" μέσω του ήχου καθώς, στην φύση, η εξέλιξη υπηρετεί πάντοτε έναν σκοπό.  

 

Πηγή: The Cruelty of Sensory Deprivation, by Helene O'Barry, Dolphin Project (https://bit.ly/3yjQfBR)

Απόδοση στα ελληνικά, Κάκη Πριμηκύρη (Filikaki)

 

Παραπομπές

*Για τον Rocky και τον Rambo υπάρχουν ελπίδες μόνιμης απελευθέρωσης και καταβάλλονται προσπάθειες για την ριζική αποκατάσταση της υγείας τους. Αντιθέτως, ο Johnny, αν και γεννήθηκε ελεύθερος, τώρα πια είναι τυφλός και δεν θα μπορέσει να απελευθερωθεί ποτέ καθώς, κατά την διάρκεια της αιχμαλωσίας, έχασε όλα του τα δόντια και την όρασή του. Παρ' όλα αυτά, μέσα στο καταφύγιο, έχει ξαναβρεί την χαρά της ζωής, έχει ανακτήσει ένα μέρος της αυτονομίας του, "βλέπει" με τον ήχο, και κυνηγάει ζωντανά ψάρια χρησιμοποιώντας το σόναρ του.

**Στην εξωτική και όμως κάθε άλλο παρά φιλική για τα δελφίνια Ινδονησία [wikipedia], τον Σεπτέμβριο του 2019, το Dolphin Project, σε συνεργασία με τοπικούς παράγοντες και το Jakarta Animal Aid Network (JAAN), δημιούργησε ένα καταφύγιο για αποκατάσταση απελευθερώσιμων πρώην αιχμάλωτων δελφινιών, και για "συνταξιοδότηση" και μόνιμη παραμονή των μη απελευθερώσιμων. Περισσότερα για τα καταφύγια πρώην αιχμάλωτων δελφινιών, εδώ και εδώ.

 

 ***Οι ήχοι υψηλής συχνότητας που παράγονται από το δελφίνι, ταξιδεύουν με την μορφή ηχητικών κυμάτων μέσα στο νερό, προσκρούουν πάνω στα αντικείμενα που συνυπάρχουν στον περιβάλλοντα χώρο και, στην συνέχεια, αντανακλώνται και επιστρέφουν στο δελφίνι. Ο χρόνος που χρειάζεται ο ήχος για να επιστρέψει, πληροφορεί το δελφίνι για την ακριβή θέση του κάθε αντικειμένου, ενώ η ποιότητα της αντανάκλασης περιγράφει το σχήμα, το μέγεθος και την ταχύτητα με την οποίαν κινείται το αντικείμενο. (image via google.gr/search)

Σε γενικές γραμμές, τα δελφίνια παράγουν δύο ειδών ήχους, "σφυρίγματα" και "κλικ". Τα "κλικ" χρησιμοποιούνται κατά την διαδικασία της εξερεύνησης του περιβάλλοντος με ηχοεντοπισμό, ενώ τα "σφυρίγματα" χρησιμοποιούνται για επικοινωνία με άλλα μέλη του είδους τους ή ακόμα και με άλλα είδη. [WDC]. Για την ανατομία της "συσκευής" μέσω της οποίας πραγματοποιείται η λειτουργία του ηχοεντοπισμού, δείτε τις εικόνες 1 και 2. 

"Σφυρίγματα" και "κλικ", ακούστε εδώ: https://youtu.be/qT3IvXoDbGo

 

Tweeted

ΟΧΙ ΣΤΟ ΔΕΛΦΙΝΑΡΙΟ-ΤΣΙΡΚΟ ΣΤΟ ΑΤΤΙΚΟ ΠΑΡΚΟ (https://bit.ly/2VprGEK)

Stop Attica Zoological Park Dolphinarium (Athens - Greece) (https://bit.ly/3BWtjuu)

Kaki Primikiri 

Κοινοποιήσεις 

My Dolphin Club